بعد از تجربه جنگ جهانی دوم کارشناسان نظامی شوروی این اعتقاد را داشتند که بهترین راه برای نابودی توان دریایی دشمن حملات هوایی با کمک موشک های ضد کشتی است که از بمب افکنها شلیک میشد. شلیک تعداد زیادی موشک همزمان می تواند به خوبی یک ناو گروه را غرق کند. در این راستا از اوائل دهه ۱۹۵۰ شوروی چندین نمونه موشک ضد کشتی را برای پرتاب از بمب افکنهای دریایی چون توپلوف۱۶ طراحی کرد ولی در پایان دهه ۱۹۵۰ با در نظر گرفتن اغاز کار بر روی بمب افکن توپلوف۲۲ بیلندر شوروی تصمیم به ساخت یک موشک کروز دوربرد مافوق صوت با کلاهک سنگین گرفت که بتواند حتی ابرناوهای هواپیمابر امریکایی را نیز غرق کند.موشک جدید به غیر از بیلندر باید از توپلوف ۹۵ نیز پرتاب میشد
شرکت دولتی رادوگا مسئول طراحی موشک جدید شد . موشک جدید که در مرحله اول ایکس ۲۲ نامیده شد و در سال ۱۹۶۱ برای اولین بار بر روی توپلوف ۱۶ کا ازمایش شد.طی ازمایشات که از توپلوف ۱۶ و ۲۲ کا انجام شد مشکلات زیادی از جمله نقص در سخت افزار موشک به وجود امد . اگرچه از سال ۱۹۶۵ رسما عملیات بود ولی به کارگیری ان تا رفع مشکلات تا سال ۱۹۷۱ در شوروی به تعویق افتاد. موشک جدید خا۲۲ در شوروی و ناتو ان را ای اس ۴ کیتچین نامید.
موشک دارای بالی دلتا شکل ثابت و در انتهای بدنه سه سکان تعادل داشت. در مرحله اول چندین بار این بدنه بدون پیشرانه از هواپیما پرتاب شد تا سرش و حرکت ان در اسمان مورد ازمایش قرار بگیرد. مشکل اساسی در مورد این موشک این بود که قرار بود با سرعت ۴٫۶ ماخ (بیش از ۴۷۰۰ کیلومتر بر ساعت)پرواز کند. چنین سرعتی تنش حرارتی زیادی ایجاد می کرد. مهندسین رادوگا باید روش های جدید در جوشکاری ایجاد می کردند تا جوشها روی بدنه کوچکتر باشد تا در چنین سرعتی ناپایداری به وجود نیاید و یا جوشها از هم باز نشوند . همچنین استفاده از ترکیبی از تیتانیوم و فولاد برای ساخت بدنه لازم بود زیرا در چنین سرعتی دما به بالای ۴۰۰ درجه سانتیگراد می رسد.ترکیبی مشخصی از فولاد، تیتانیوم و کامپوزیت طی چند لایه در بخش های از بال و بدنه به کار رفت تا دما کنترل شود.
موتور موشک از نوع موتور سوخت مایع راکتی ار ۲۰۱ -۳۰۰ بود که در مخزن خود۳ تن سوخت تی جی ۰۲و اکسید کننده ای کی ۲۰ کی )شامل اسید نیتریک استفاده می کرد. دلیل استفاده از اکسید کننده این بود که قرار بود موشک توان پرواز در ارتفاع ۲۷ کیلومتری را نیز داشته باشد و در چنین ارتفاعی هوای لازم برای ترکیب با سوخت کم بود.موتور توان ایجاد نیروی بالق بر ۱۸۴۲۰ پاوند رانش را داشت .با این نیرو موشک می توانست به سرعت ۴٫۶ ماخ در ارتفاع ۲۷۰۰۰ متری برسد و برد ان به ۶۰۰ کیلومتر می رسید .موشک دارای یک ژنراتور گازی برای تامین برق موشک جهت رادار و سامانه های هدایت بود. همچنین برای خنک نگه داشتن سامانه های الکترونیک از الکول استفاده میشد.
کلاهک موشک از نوع انفجار شدید بود که ۹۵۰ کیلوگرم وزن داشت که شامل ۵۰۰ کیلوگرم مواد منفجره با یک فیوز برخورد مستقیم بود می توانند به یک کلاهک اتمی ۳۵۰ کیلوتن تی ان تی ویا یک کلاهک اتمی یک مگاتونی نیز تجهیز شود.ازمایشات شوروی با کلاهک متعارف نشان داد برخورد این موشک باعث ایجاد سوراخی به قطر ۵ متر و عمق ۱۲ متر در یک کشتی جنگی میشد
موشک دارای سامانه هدایت رادار فعال بود. بعد از اینکه هدف توسط رادار بمب افکن کشف میشد توسط یک سامانه رایانه ای مختصات تقریبی هدف طی چند دقیقه اینده حساب میشد و به موشک داده میشد و موشک روانه هدف میشد .موشک رادار خود را روشن میکرد و تا زمانی که بتواند هدف را با رادار خود کشف کند با خلبان خودکار ای پی کا ۲۲ پرواز میکرد. زمانی که رادار هدف را کسب میکرد بر روی ان قفل و به ان یورش می برد.برد رادار موشک بسته به اندازه هدف از ۴ تا ۳۰ کیلومتر بود .این امکام وجود داشت که مختصات هدف توسط منبع دیگری مانند رادار یک ناو جنگی و یا یک بمب افکن دیگر در اختیار هواپیما شلیک کننده قرار بگیرد. همچنین این امکان در مدل های بعدی به وجود امد که موشک را در اسمان نیز تصحیح مسیر کرد و مختصات هدف را دوباره به ان داد که این مسئله در برد بلند اهمیت بسیاری دارد .
روش حمله موشک شامل رفت به ارتفاع ۲۷۰۰۰ متری و پرواز با سرعت ۴٫۶ ماخ بعد از شلیک ، کم کردن ارتفاع به ۱۲۰۰۰ متر و پرواز با سرعت ۳٫۵ ماخ، و در نزدیک هدف کم کردن ارتفاع به ۵۰۰ و در نهایت شیرجه بر روی هدف بود .
خا۲۲ در مدل مختلف تولید شد . اولین نمونه تولید خا ۲۲ ان بود که در دهه ۱۹۶۰ به صورت محدود به خدمت در امد
خا ۲۲ پی اس آ اولین نمونه ای که اجازه ورود به خدمت را به صورت عملیات در سال ۱۹۷۱ کسب کرد
خا ۲۲ ام ای : ورود به خدمت درسال ۱۹۷۴ اولین نمونه ای که به سرعت ۴٫۶ ماخ می رسید
خا ۲۲ پی: نسخه ای با سامانه هدایت پیسو(غیر فعال) به عنوان یک موشک ضد رادار وارد خدمت شد
خا ۲۲ ام و ام پی که یک ارتقاء بر روی نسخه های قبلی بود که شامال اضافه کردن یک خط ارتباطی جدید بود که باعث می شد تا بتوان این موشک ها را در میانه مسیر اصلاح مسیر کرد . گفته شده سرعت این نمونه به ۵ ماخ نیز رسیده است
خا ۲۲ ایی : نسخه صادراتی با برد ۳۰۰ کیلومتر
خا ۳۲: نسخه ارتقا یافته با موتور راکتی پیشرفته تر و کلاهک سامانه هدایت ارتقاء یافته که همکنون بر روی توپلوف ۲۲ ام۳ ارتش روسیه استفاده میشود. این نمونه کلاهکی با ۶۰۰ کیلوگرم مواد منفجره دارد
خا ۲۲ از توپلوف ۱۶ کا و توپلوف ۲۲ کا شلیک میشد همچنین توپلوف ۹۵ کا و نیز ان را حمل و پرتاب میکرد ولی امروزه تنها بمب افکنی که این موشک بزرگ ۵٫۸ تنی را حمل میکند توپلوف ۲۲ ام ارتش روسیه است که می تواند تا سه موشک را با خود حمل کند . این موشک تنها به عراق طی جنگ ایران صادر شد .برخی منابع تعداد انها را ۲۴ و تعداد ۲۰۰ فروند ذکر کرده اند (البته تعداد موشکها کم بود زیرا به ندرت استفاده شد) ولی نسخه تحویل به عراق از نوع ضد رادار بود زیرا بر علیه سامانه های پدافندی و راداری ایران استفاده است.
مشخصات فنی
طول:۱۱٫۶۵ متر
قطر:۹۲۰ م م
وزن:۵۸۲۰ کیلوگرم
کلاهک: کلاهک ۹۵۰ کیلویگرمی شامل ۵۰۰ کیلوگرم مواد منفجره ویا کلاهک اتمی ۳۵۰ و یا ۱۰۰۰ کیلوتن تی ان تی
سرعت:در بیشتری حالت ۴٫۶ تا ۵ ماخ
ارتفاع پروازی:۲۷۰۰۰ متر
برد :۶۰۰ کیلومتر موتور:سوخت مایع
