بِل اِی‌اِچ-۱جی / تی معروف به سی کبرا (به انگلیسی: Bell AH-1J/T Super Cobra) و بِل اِی‌اِچ-۱دبلیو معروف به سوپر کبرا (به انگلیسی: Bell AH-1W Super Cobra) و بِل اِی‌اِچ-۱زد معروف به وایپر (به انگلیسی: AH-1Z Viper)مدل های دو موتوره و بهینه سازی شده و پیشرفته تر بالگرد ای اچ-١ ” هیویی کبرا ” هستند.اولین نمونه های دو موتوره بالگرد بل ای‌اچ-۱ کبرا به نام های بِل اِی‌اِچ-۱جی (به انگلیسی: AH-1J) و بِل اِی‌اِچ-۱تی (به انگلیسی: AH-1T) ( نمونه بهبود یافته AH-1J ) معروف به سی کبرا ( کبرای دریایی ) (به انگلیسی: Sea Cobra) مخصوص نیروی تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا ساخته شد . نمونه صادراتی ای اچ-١جی به سی کبرا بین‌المللی (به انگلیسی: International Sea Cobra) معروف شد و خود دارای دو مدل با قابلیت شلیک و هدایت موشک های ضد تانک هدایت سیمی بی‌جی‌ام-۷۱ تاو معروف به تاو کبرا (به انگلیسی: TOW Cobra) مجهز به سیستم هدفگیری و هدایت تلسکوپی ام-٦٩ (به انگلیسی: M69)این موشک ها در پوزه بالگرد و نمونه بدون قابلیت شلیک و هدایت این موشک های ضد تانک ، معروف به نان تاو (به انگلیسی: Non TOW) بود .١٦٠ فروند از مدل نان تاو و ٦٢ فروند از مدل تاو بالگرد ای اچ-١جی سی کبرا (به انگلیسی: AH-1J Sea Cobra) از سال ١٩٧٤ توسط هوانیروز ارتش شاهنشاهی ایران با هدف مقابله با توان عظیم زرهی کشور عراق و شوروی پیشین به خدمت درآمد.نمونه های بعدی دو موتوره به ترتیب بِل اِی‌اِچ-۱دبلیو (به انگلیسی: AH-1W) معروف به سوپر کبرا (به انگلیسی: Super Cobra) و اخرین و پیشرفته ترین نمونه کبرا یعنی بِل اِی‌اِچ-۱زِد (به انگلیسی: AH-1Z) معروف به وایپر ( افعی ) (به انگلیسی: Viper) هستند . لازم به ذکر است نمونه بِل اِی‌اِچ-۱زد با نام زولو کبرا (به انگلیسی: Zulu Cobra) نیز شناخته می شود.
کبرا در ایران
ایران اولین مشتری خارجی هلیکوپتر کبرا بود. ارتش شاهنشاهی ایران سی
کبراهای دوموتوره نیروی دریایی را به کبراهای تک‌موتوره نیروی زمینی آمریکا
ترجیح داد و در سال ۱۹۷۲ سفارش خرید ۲۰۲ فروند از مدل ارتقایافته
ای‌اچ-۱جی ارتقا یافته را با عنوان «ای‌اچ-۱جی سی کبرا بین‌المللی» به شرکت
بل داد. کبراهای ایرانی به موتور پرقدرت‌تر T400-WV-402 مجهز شده بودند و
چرخ‌دنده‌های کاهش‌دهنده لگد هم بر روی برجک هلیکوپتر نصب شده بود.
سلاح برجک این کبراها هم مثل کبراهای نیروی دریایی یک قبضه تیربار گاتلینگ
۲۰ میلیمتری سه‌لول ام۱۹۷ بود که ظرفیت حمل ۷۵۰ گلوله برای آن در هلیکوپتر
وجود داشت. کمک‌خلبان که نقش تیربارچی را هم ایفا می کرد از یک سیستم دید
تثبیت‌شده و حتی یک صندلی تثبیت‌شده برای به حداقل رساندن لرزش بهره‌مند
بود. ۶۲ فروند از کبراها هم به دلیل نصب سیستم هدفگیری و هدایت ام -٦٩
قابلیت شلیک موشک‌های ضدتانک بی جی ام -٧١ تاو را داشتند که با نام ” تاو
کبری” شناخته می شدند و هر یک از آن‌ها می‌توانست حداقل چهار و حداکثر ۸
تیر از این موشک ضد زره هدایت سیمی را با خود حمل کند اما بقیه از این
قابلیت بی‌بهره بودند و تنها به تیربار ۲۰ میلی متری و راکت‌های هیدرا ۷۰
متکی بودند که حداکثر ۳۸ عدد از آن‌ها در پایلون‌های دو طرف بالگرد حمل
می‌شد ( کبرا های نان تاو )
کبراها با موفقیت قابل توجهی در طول جنگ ایران و عراق استفاده شدند.این هلیکوپترها علاوه بر انجام ماموریت‌های ضد تانک و پشتیبانی نزدیک هوایی درگیری‌های متعددی با بالگردهای میل می-۲۴ نیروی هوایی عراق داشتند که اولین نبردهای هلیکوپتر به هلیکوپتر در یک جنگ واقعی محسوب می‌شوند. در منابع موجود گزارش‌های کاملاً متناقضی از نتیجه این درگیری‌ها ثبت شده است. بر اساس برخی منابع کبراها نرخ برتری ۱۰ بر یک در مقابل میل-۲۴ها داشتند اما منابع دیگری نوشته‌اند که در طول هشت سال جنگ ده کبرا و شش میل-۲۴ سرنگون شدند و برخی منابع دیگر هم نبردهای آن‌ها را کاملاً پایاپای گزارش کرده‌اند. که در اغلب این نبردها پیروزی نصیب بالگردهای سی کبرا شده است. در طول جنگ ایرانی‌ها برخی از کبراهای خود را به تجهیزات لازم برای شلیک موشک‌های هوابه‌زمین ماوریک مسلح کردند. ماوریک موشکی بسیار بزرگتر و دوربردتر از تاو بود و در برخی عملیات‌ها از این موشک‌ها علیه اهداف عراقی استفاده شد. همچنین در سال ۱۹۸۸ دو میگ-۲۳ متعلق به شوروی دو کبرای ایرانی را که وارد حریم هوایی افغانستان شده بودند سرنگون کردند. کبراها همچنان در خدمت هوانیروز ایران باقی مانده‌اند و ارتقاهای متعددی نیز بر روی آن انجام شده‌است. تعدادی از کبراها به استاندارد پنها ۲۰۹۱ ارتقایافته‌اند.
ارتقاهای گزارش شده در پنها ۲۰۹۱ عبارتند از:
پانل‌های زره‌پوش جدید کابین خلبان
سایه‌بان جدید، طراحی شده توسط ایران
ارتباطات هوایی جدید (آیونیک)
دوربین نصب شده در دماغه
طراحی جدید کابین خلبان
تسلیحات
تمامی مدل دو موتوره ای اچ-١جی/تی/دبلیو/زد (به انگلیسی: AH-1J/T/W/Z) مجهز
به توپ بیست میلیمتری سه لول چرخان ام-١٩٧ (به انگلیسی: General Dynamics
20 mm (0.787 in) M197 3-barreled Gatling cannon)هستند تمامی مدل های
بالگرد کبرا میتوانند به راکت های هدایت ناپذیر هایدرا ٧٠ (به انگلیسی:
Hydra 70) در لانچر های هفت تایی ام-٢٦٠ و یا نونزده تایی ام-٢٦١ مجهز
بشوند.
تمامی این مدلها توانایی حمل و شلیک چهار و یا هشت موشک ضد تانک هدایت سیمی
بی‌جی‌ام-۷۱ تاو(به انگلیسی: BGM-71 TOW) را دارند. البته لازم به ذکر است
اکثر مدلهای AH-1J به سیستم هدفگیری و هدایت تلسکوپی ام-٦٩ برای هدفگیری و
هدایت موشک های ضد تانک بی‌جی‌ام-۷۱ تاو در قسمت پوزه مجهز نیستند و
قابلیت حمل و شلیک این موشک ها را ندارند و به اختصار انها را نان تاو (به
انگلیسی: Non TOW) میخوانند.
مدل های AH-1W و AH-1Z توانایی حمل و شلیک چهار و یا هشت موشک هدایت لیزری
ضد تانک ای‌جی‌ام-۱۱۴ هلفایر (به انگلیسی: AGM-114 hellfire) و موشک های
هوا به هوای ایم-۹ سایدوایندر را دارند
بکارگیرندگان
ایالات متحده آمریکا
تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا
ایران
هوانیروز
جمهوری چین
ارتش تایوان
کره جنوبی
ارتش آمریکا
ترکیه
ارتش ترکیه
مشخصات
مشخصات عمومی
خدمه: ۲:نفر (CPG)
طول: ۵۳ ft 5 in (16.3 m) (with both rotors turning)
قطر پروانه بالگرد: ۴۳ ft 11 in (13.4 m)
ارتفاع: ۱۳ ft 5 in (4.1 m)
وزن خالی: ۶,۶۱۰ lb (2,998 kg)
بیشینه وزن برخاست: ۱۰,۰۰۰ lb (4,540 kg)
پیشرانه هواگرد: ۱× Pratt & Whitney Canada T400-CP-400 توربوشفت, ۱,۸۰۰ shp (1,342 kW)
قدرت نهایی خروجی ۱,۵۳۰ shp (1,125 kW)
عملکرد
حداکثر سرعت مجاز: ۱۹۰ knots (219 mph, 352 km/h)
سرعت بیشینه: ۱۵۲ knots (175 mph, 282 km/h)
برد: ۳۱۱ nmi (358 mi, 576 km)
سقف پروازی: ۱۰,۵۰۰ ft (3,215 m)
نرخ اوج‌گیری: ۱,۰۹۰ ft/min (5.54 m/s)
جنگ‌افزار
مسلسل گاتلینگ سه‌لول ۲۰ میلیمتری ام۱۹۷ (مدل سه‌لول و سبک‌شدهٔ ام۶۱ والکان)
راکت وهوابه‌سطح ۷۰ میلیمتری هیدرا
موشک ضد تانک بی‌جی‌ام-۷۱ تاو
موشک ضد تانک ای‌جی‌ام-۱۱۴ هلفایر در نمونه های AH-1W/Z
موشک هوابه‌هوای ایم-۹ سایدوایندردر نمونه های AH-1W/Z
